Biblioguías Deusto LibGidak: Open Access (Euskaraz): OAren oinarriak

OA sorreraren arrazoiak

Informazioaren eta komunikazioaren teknologia berrien aurrerapena
Aldizkari zientifikoen prezioen igoera neurrigabea 80ko hamarkadan
Argitaletxeek argitaratutako lanen gaineko copyright eskubideak kontrolatzea eta inposatzea, bai eta sarbide- eta banaketa-politiketako ezarpenak ere

Aurrekariak

90eko hamarkadan agertu ziren lehen online aldizkarietako batzuk, The Public-Access Computer System Review, esaterako. Posta elektronikoaren bidez banatu ziren, doan, eta egileek artikuluen copyright-a gorde zuten, (Houstongo Unibertsitateari) argitalpen-eskubideen lagapen ez-esklusiboa emanez.

90eko hamarkadan ere sortu zen arXiv plataforma, zientzietan, matematiketan eta informatikan sarbide irekia duen gaikako gordailu ezaguna, Cornelleko Unibertsitateak kudeatuta, besteak beste:

arXiv.org
Doako sarbide irekia duen ataria, 2 milioi artikulu zientifiko ingururekin, arXiv.org-ek parez pare berrikusi gabekoak.

Jatorria

OA mugimenduaren jatorria nazioarteko konpromiso sozial eta zientifikoan bilatu behar da, adierazpen hauetan bermatua eta berretsia:

Budapest Open Access Iniciative (2002)
Literatura zientifikora Internet bidez askatasunez sartzearen alde egiten du, copyright legeak errespetatuz
Bethesdako Deklarazioa (2003)
Sarbide irekiko biltegietako lanen artxiboa aipatzen du
Berlin Declaration on Open Access to Knowledge in the Sciences and Humanities (2003)
Aurreko bi adierazpenak berresten ditu, OA mugimendua argi eta garbi babesten du eta bide hori bultzatzeko konpromisoa hartu du erakundeentzat.

Europar Batasuna sustatzeko politikak

Horizonte 2020
Europar Batasunak sarbide irekiaren aldeko apustu argia egin du, eta Horizonte 2020 programa nabarmendu du; izan ere, programa horretan, Europar Batasuneko edo herrialde kideetako laguntzak eta diru-laguntzak jasotzen dituzten erakundeak behartuta daude sarbide irekian argitaratzera.

Estatuko araudia

14.5 artikulua, 99/2011 Errege Dekretua, doktoregoko ikasketa ofizialak arautzen dituena.
Doktoregoko ikasketa ofizialak arautzen ditu eta dagokion unibertsitateak doktorego-tesien kopia bat gordailu instituzional batean formatu elektroniko irekian artxibatzeko betebeharra ezartzen du.
14/2011 Legea, Zientzia, Teknologia eta Ikerketari buruzkoa
Bere jakintza-eremuan sarbide irekiko gordailuetan Estatuko Aurrekontu Orokorretako funtsekin finantzatu diren proiektuen azken bertsioaren bertsio digital bat kontsignatzeko betebeharra ezartzen du (37. artikulua).